Dokładnie 25 lat temu, 20 września 1996 r. w Gdyni, w 87 roku życia, 71 zakonnego powołania i 58 kapłaństwa, zmarł jezuita, ojciec Jerzy Mirewicz SJ.
Zapisał się w historii, jako ceniony kaznodzieja, rekolekcjonista i kierownik duchowy, działacz konspiracyjny AK, wieloletni duszpasterzem akademicki w Lublinie, pracownik Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego, autor wielu książek, zasłużony duszpasterz Emigracji Polskiej w Wielkiej Brytanii, wyróżnionym licznymi nagrodami.
Msza św. pogrzebowa została odprawiona w Warszawie, w kościele jezuitów pw. św. Andrzeja Boboli (ul. Rakowiecka 61), dnia 30 września o godz. 11.00. Ciało Zmarłego złożono do grobowca zakonnego na Powązkach.
Życie
Bronisław Wójcik, bo takie było jego prawdziwe imię i nazwisko, znany później pod przybranym nazwiskiem, pseudonimem, Jerzy Mirewicz, urodził się 19 grudnia1909 r., w Kozłówce, na Lubelszczyźnie. Mając 16 lat, wstąpił do zakonu jezuitów. Studia filozoficzne odbył w Vals–pres–Le Puy we Francji, w latach 1931–34. Tu spotkał się, najprawdopodobniej osobiście, z Jacquesem Maritainem oraz jezuickim filozofem Jean Abele. Może tu, znajduje się źródło jego zainteresowania chrześcijańskim humanizmem, Europą, jej kulturą i przyczynami jej kryzysu. Ojciec Mirewicz powiedział kiedyś, że „Każdy musi mieć jakieś zmartwienie. Moim zmartwieniem jest przyszłość Europy chrześcijańskiej. Ona towarzyszy wszystkim moim pracom podejmowanym na PUN-o, odczytom w różnych środowiskach emigracyjnych i redagowaniu Przeglądu Powszechnego”. Napisał nawet na ten temat rozprawę doktorską, która zaginęła w czasie wojny. Wspominał o tym bez żalu. Teologię studiował na jezuickim Wydziale Teologicznym “Bobolanum”, w Lublinie, w latach 1935–39. W roku 1938 także w Lublinie został wyświęcony na kapłana. Po święceniach z powodzeniem rozpoczął pracę publicystyczną w jezuickich czasopismach „Wiara i życie” oraz „Przeglądzie Powszechnym”. Był dyrektorem organizacji młodzieżowych „Juventus Christiana” i „Caritas Academica”.
Druga wojna światowa to dla o. Mirewicza wykłady teologii dogmatycznej dla młodych jezuitów w Nowym Sączu, ale także zaangażowanie w działalność konspiracyjna w strukturach ZWZ a później AK m.in. w tzw. ANTYK-u, oraz w przerzut osób przez granice, które najeźdźcy wytyczyli w czasie okupacji. Wiele spraw z tamtego okresu czeka jeszcze na ujawnienie. Aresztowany i przesłuchiwany przez gestapo został zwolniony. Ślady tego wydarzenia pozostaną w jego życiu na zawsze. W uznaniu odwagi i zaangażowania w pracę konspiracyjną na rzecz wyzwolenia Polski został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V Klasy oraz Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Po wojnie, w latach 1945-1958, pracował jako duszpasterz akademicki studentów lubelskich wyższych uczelni, a następnie w latach 1958-59 oraz 1961-63, w Polskiej Sekcji Radia Watykańskiego w Rzymie.
Pod koniec 1963 roku przyjechał do Londynu i rozpoczął pracę w jezuickim ośrodku duszpasterskim w dzielnicy Willesden Green przy 180-182 Walm Lane. Od 1963 roku redagował pismo „Sodalis Marianus”, a potem Przegląd Powszechny.
Z powodu utraty sił, z żalem żegnany przez wielu przyjaciół wrócił do kraju 28 czerwca 1993 r. Po powrocie do Polski zamieszkał w Gdyni w Kolegium jezuitów (ul. Tatrzańska 35), gdzie został otoczony troskliwą opieką w chorobie. Choroba powoli, lecz nieustannie pogłębiała się. Znosił ją z odwagą i pokorą do końca.
Zmarł w Gdyni 20 września 1996 roku. Mszy św. pogrzebowej w sanktuarium św. Andrzeja Boboli przy ul. Rakowieckiej 61 przewodniczył i homilię wygłosił biskup Bohdan Bejze z Łodzi. Koncelebrowali bp Ryszard Karpiński z Lublina, ks. rektor Polskiej Misji Katolickiej Anglii i Walii prałat Stanisław Świerczyński oraz liczni kapłani zakonni i diecezjalni. Na cmentarzu mowę pożegnalną wygłosił pan Prezydent Ryszard Kaczorowski. Wyrazy współczucia przesłali: kardynał Giovanni Re z Sekretariatu Stanu, w imieniu Ojca Świętego Jana Pawła II, Nuncjusz Apostolski w Polsce abp. Józef Kowalczyk, kardynał Prymas Józef Glemp oraz abp. Stefan Wesoły.
Osoba
Czytając wspomnienia o nim, widać jak ich autorzy starają się scharakteryzować o. Mirewicza jego własnym stylem, krótko, prosto, jednoznacznie. Mówią o nim, jako o „Słudze słowa”, „Człowieku konsekwencji”, „Człowieku uładzonego myślenia”, „Wychowawcy człowieka”, „Pasterzu ludzi, bezdomnych, (“bezdomny” oznacza tu wewnętrzną emigrację z ojczyzny wartości, w których się wzrosło). Ksiądz Szczyrba, autor rozprawy doktorskiej poświęconej o. Mirewiczowi, napisał serię artykułów pod znamiennymi tytułami: „Człowiek zatroskany”, „Człowiek zakonspirowany”, „Człowiek czuwający”, „Człowiek Polski Podziemnej”, „Człowiek Civitas Dei”, „Człowiek, który nie chciał emigrować”. Pod koniec życia został obdarzony innym zaszczytnym tytułem “Ten, który odważył się myśleć”.
Jaką osoba był ojciec Mirewicz? Jego znajomi i przyjaciele zapamiętali go jako człowieka nieco sztywnego w obejściu, z powagą twarzy, zachowującego dystans, kulturalnego, ale także, jako erudytę wypowiadającego się z odrobiną ironii, mającego zawsze coś interesującego do powiedzenia, zawsze mającego swoje zdanie, przez co nie łatwo było z nim dyskutować, świadomego godności kapłaństwa. Wydaje się, że o. Mirewicz ukrywał się za swoją twórczością, za setkami publikacji, konferencji, wystąpień. Analiza jego twórczości pisarskiej jest kluczem do tajemnicy jego życia, a nie odwrotnie.
Działalność i dzieło
Najbardziej uderzającą w życiu o. Mirewicza jest działalność pisarska i redaktorska. Napisał 23 książki i około 700 artykułów*. Ojciec Krzysztof Dorosz SJ, autor doskonałej pracy doktorskiej o twórczości Jerzego Mirewicza SJ”, dzieli jego dorobek pisarski na trzy grupy zagadnień: eseistyka biblijna (obejmuje okres 1963-72); publicystyka poświęcona sprawom życia społecznego-kulturalnego emigracji, religijnym i filozoficznym (1973-80); eseistyka o nachyleniu historyczno-bibliograficznym (hagiograficznym) poświęcona ludziom, którzy wpłynęli na kształt kultury europejskiej (wielkie cykle esejów ukazujące twórców, wychowawców, sługi, obrońców i marnotrawnych synów Europy).
Ojciec Mirewicz był wydawcą i redaktorem czasopisma „Sodalis Marianus”. Rozległa tematyka podejmowana w tym piśmie doprowadziła do poszerzenia nazwy pisma na „Przegląd Powszechny – Sodalis Marianus”. Pismo to pod jego kierownictwem (od zamknięcia po śmierci Stalina wydawanego w Polsce przez warszawskich jezuitów „Przeglądu Powszechnego”) ukazywał się w Londynie do 1988 roku.
Jako jeden z nielicznych kapłanów emigracji londyńskiej żywo uczestniczył w życiu kulturalnym środowiska emigracyjnego, będąc równorzędnym partnerem w toczących się dyskusjach i sporach. Był wykładowcą filozofii chrześcijańskiej na PUNO [Polski Uniwersytet na Obczyźnie], od 1981 roku wiceprezesem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie [ZPPnO] i zastępca redaktora naczelnego czasopisma Związku – „Pamiętnika Literackiego”, członkiem Rady POSK [Polskiego Ośrodka Społecznokulturalnego], członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, działał wśród AK-owców w Stowarzyszeniu Kombatantów Polskich [SPK]. Zasiadał w Jury SPK przyznającym rokrocznie nagrody dla autora najlepszej książki roku, pisywał do pism emigracyjnych, głosił konferencje, odczyty, referaty z zakresu wiedzy religijnej, biblii, teologii, kultury, filozofii, oraz zagadnień społeczno-politycznych.
W 1979 r. otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich za całokształt twórczości, w 1987 – nagrodę ZPPnO – także za całokształt twórczości; w 1995 przyznano mu nadzwyczajną nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka – z okazji 30 rocznicy Soboru Watykańskiego II za istotny i trwały wkład w rozwój soborowej odnowy Kościoła.
W uznaniu jego zasług wydział prawa i nauk społecznych PUNO przyznał o. Mirewiczowi (12.12.1991) doktorat honoris causa. W laudacji podkreślono wybitny wkład o. Jerzego Mirewicza w kształtowanie polskiego środowiska naukowego w Londynie oraz wkład w integrację londyńskiej Polonii.
Był cenionym rekolekcjonistą. Prowadził rekolekcje dla Episkopatu Polski (trzykrotnie), utrzymywał stały kontakt z Prymasem Stefanem Wyszyńskim (również w okresie internowania Prymasa), prowadzi rekolekcje dla kapłanów, w seminariach. Podobnie udzielał ich dla różnych grup na emigracji, dla świeckich i sióstr, przez 19 lat prowadzi wykłady na temat Pisma św. i teologii dla grupy świeckich w ośrodku na Walm Lane i w domu państwa Siemaszko, odczyty i wykłady w kościołach i ośrodkach londyńskich i poza Londynem.
Poglądy o. Jerzego Mirewicza stały się przedmiotem rozprawy doktorskiej (na ATK) ks. Sławomira Szczyrby, pt. „Afirmacja Boga i życie moralne w ujęciu Jerzego Mirewicza TJ” (Archid. Wyd. Łódzkie, 1994) oraz o. Krzysztofa Dorosza SJ, „Wiek dwudziesty – nasz dom. Emigracyjna twórczość Jerzego Mirewicza SJ” (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2007) przynajmniej jednej pracy magisterskiej i licznych artykułów.
W jezuickiej parafii Matki Bożej Miłosierdzia w Londynie, z inicjatywy jej proboszcza, dnia 14 lutego 2014 roku, w cyklu konferencji pt. „Wielcy Ludzie Emigracji. – Ocalić od zapomnienia”, odbyła się sesja popularnonaukowa pod hasłem „Etos emigracji i kultura europejska w ujęciu o. Jerzego Mirewicza SJ”. Referaty wygłosili: o. Henryk Droździel SJ – „Osoba i dzieło o. Jerzego Mirewicz SJ” (Londyn), abp. Szczepan Wesoły (Rzym) – „Etos emigracji w ujęciu o. Jerzego Mirewicza SJ”, o. Krzysztof Mądel SJ (Kraków) – „Zakochany w Europie. Kultura europejska w pismach o. Jerzego Mirewicza SJ”, o. Andrzej Koprowski SJ (Warszawa) – „Chrześcijaństwo a Europa jutra”. Głos zabrał także Prezydent RP na Uchodźctwie Ryszard Kaczorowski. Na zakończenie konferencji odsłonięto pamiątkową tablicę.*
Zakończenie
Ojciec o. Mirewicz w swojej twórczości często cytował wypowiedzi wielkich ludzi teologii i literatury. Czasem nie wiadomo, gdzie kończy się cytat, a zaczyna własna myśl autora. Wydaje się, że wszyscy ci intelektualni partnerzy dialogu byli dla niego punktem odniesienia. Jak latarnia morska, pozawalali mu odnaleźć i określić własną drogę.
Najważniejszym partnerem dialogu był jednak Pan Bóg i Jego objawienie zamknięte w Biblii oraz w historii Kościoła na przestrzeni wieków. Uważny czytelnik, czytając eseje o. Mirewicza, wyczuwa bez trudu obecność, choć często ukrytą w tle, Odwiecznego Słowa, tak jak gdyby ich autor zawsze szukał nadprzyrodzonej miary i oceny zagadnień, które podejmował. Warto przeczytać przejmujące modlitwy, które włożył w usta pasterzy wracających z Betlejem i setnika schodzącego z Golgoty w książce “Prorok i tancerka” (Księża jezuici, Londyn 1971).
Nie chciał, aby zajmowano się jego osobą. Pragnął, aby zajmowano się zagadnieniami, które uważał za wymagające pilnie refleksji. Takimi niewątpliwie były dla niego emigracja i kultura europejska. I dziś emigracja polska za granicą, tak jak w ubiegłych wiekach, potrzebuje duszpasterzy „proroków słowa”. Pisma i przykład zaangażowanie o. Mirewicza w misję duszpasterską wśród emigracji polskiej nie straciły nic ze swojej inspirującej mocy.
o. Henryk Droździel SJ
Rzym, 20.9.2021
(Tekst powyższy powstał w oparciu o referat wygłoszony w 2014 roku)
Książki autorstwa o. Jerzego Mirewicza SJ
1. Słowa o Bogu i człowieku, Londyn 1963.
2. Słowo, które nie przemija, Londyn 1963.
3. Wierność łasce, Londyn 1965.
4. Czytając Ewangelię, Londyn 1966.
5. Mity współczesne, Rzym 1968. (Papieski Instytut Studiów Kościelnych).
6. Prorok i tancerka, Londyn 1971. (książka wyróżniona przez RFE)
7. Na marginesie Biblii, Londyn 1972.
8. Myśli nieśmiałe, Londyn 1973. (nagroda literacka SPK)
9. Emigracyjne sprawy i spory, Londyn 1975. (wyróżnienie przez RFE)
10. Zapomniani współtwórcy Europy, Londyn 1976.
11. Trzy minuty filozofii, Londyn 1978. (nagroda Fundacji Kościelskich)
12. Człowiek – Miasto oblężone, Londyn 1978.
13. Życie wewnętrzne emigracji, Londyn 1979.
14. Spotkania i dialogi, Londyn 1980.
15. Wychowawcy Europy, Londyn 1981.
16. Współtwórcy i wychowawcy Europy, Kraków 1983
17. Obrońcy Europy, Londyn 1983.
18. Słudzy Europy, Londyn 1985.
(wyd. 2: Obrońcy i słudzy Europy, Kraków 1987).
19. Nad rzekami Babilonu, Londyn 1985.
20. Klio – Muza płacząca. Londyn 1986.
21. Marnotrawni synowie Europy, Londyn 1987.
22. Polskie lamentacje, Londyn 1987.
23. Emigracja, Londyn 1989.
24. Problemy emigracji, Londyn 1989.
Wszystkie książki z wyjątkiem: Mity współczesne, Obrońcy i słudzy Europy oraz Współtwórcy i wychowawcy Europy, drukowane były w londyńskiej „Oficynie Poetów i Malarzy” państwa Bednarczyków.
Na zdjęciu: Tablica pamiątkowa ku czci śp. Jerzego Mirewicza odsłonięta 14 lutego 2014 r. Aula o. Jerzego Mirewicza SJ, Dom parafialny Parafii Matki Bożej Miłosierdzia w Londynie (Foto: Adam Tomaszewski SJ, 2021).
