W ostatnim czasie ukazała się książka „Czas przeszły zapisany. Wspomnienia działaczy NZS UMK w Toruniu w latach 1980-1989”. Ta obszerna monografia powstała staraniem trojga toruńskich historyków: Wojciecha Polaka, Sylwii Galij-Skarbińskiej i Michała Damazyna, wydawcą jest gdańska Fundacja Historia.pl. Publikacja zawiera wspomnienia dziesięciu osób mocno zaangażowanych w powstanie i działalność Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Toruniu. Refleksje zostały poprzedzone szeroko zarysowaną panoramą środowiska akademickiego, działalności „Solidarności” oraz NZS-u w Grodzie Kopernika, od powstania w 1980 r., poprzez stan wojenny, aż po koniec lat osiemdziesiątych. Jak piszą Wojciech Polak i Sylwia Galij-Skarbińska, „Uniwersytet toruński okazał się być w latach największej próby uniwersytetem niepokornym”, a czas ten „niezłą lekcją postaw obywatelskich i patriotycznych na uczelni, której efekty były (i nadal jeszcze są) widoczne”.
We wspomnieniach zostali przywołani także jezuici – duszpasterze akademiccy tego okresu: o. Władysław Wołoszyn, o. Jacek Pleskaczyński, o. Kazimierz Kubacki. Szeroko opisane zostały wydarzenia 3-4 maja 1982 r., gdzie Kościół Ducha św. stał się miejscem azylu dla wiernych i manifestantów pacyfikowanych przez ZOMO (przytoczona relacja ówczesnego superiora, o. Waleriana Kawskiego). Zebrane relacje dają obraz środowiska akademickiego Torunia i roli jezuickiego duszpasterstwa w trudnych, przełomowych czasach.
Krzysztof Dorosz SJ
