Jednym ze sposobów przekazu dobrej nowiny przez Jezusa były przypowieści. Synoptycy (Mateusz, Marek i Łukasz) sytuują nauczanie w przypowieściach w Galilei, większość w jednym dniu. „Dzień ten określamy mianem «dnia przypowieści»” (G. Ricciotti).

Przypowieść jest rodzajem literackim opartym na wydarzeniach prawdziwych, bądź możliwych, prawdopodobnych, których celem jestem wyjaśnienie prawd etycznych bądź religijnych. Nie jest ona wynalazkiem Jezusa. „Stosował ją Sokrates dla szlachetnych celów wychowawczych, Arystoteles wprowadził ją natomiast do normy literackiej, określając kanony jej użycia w oparciu o własności stylu charakterystycznego dla literatury ludowej” (U. Terrinoni). Przypowieść była nie tylko ulubionym rodzajem literackim prostego ludu, ale także greckich filozofów. Stosowano ją również w literaturze hebrajskiej. „Terminem hebrajskim stosowanym do określenia przypowieści jest mashal. Znaczy on «porównanie», «zestawienie». Z czasem w tekstach zostaje użyty również do określenia przypowieści, alegorii, przysłowia, analogii, sentencji, zagadki. Szerokie użycie przypowieści w literaturze rabinackiej doprowadziło do ukształtowania się schematu, który okazał się bardzo pomocny w synagogach, ułatwiając ludowi wybranemu zrozumienie i stosowanie Tory (prawa) w życiu codziennym, jak również w dyskusjach akademickich, pomagając rozwiązać skomplikowane problemy dotyczące interpretacji Pisma Świętego. (…) Konkluzja stanowiła najważniejszy moment opowiadania. Czasami przypowieść była nagle przerywana, co miało pobudzić słuchaczy do osobistej refleksji i wypowiedzenia własnego zdania” (U. Terrinoni). Taki rodzaj przypowieści stosowano do połowy II wieku po Chrystusie.

Przypowieści Jezusa mają charakter oryginalny i znacznie różnią się od greckich i hebrajskich. Jezus zwraca się z nimi do mieszkańców Orientu. Ludzie Wschodu myślą i mówią obrazami. W przeciwieństwie do ludzi Zachodu, którzy myślą abstrakcyjnie, cechuje ich ogromne bogactwo obrazów, porównań, paraboli, aluzji, powtórzeń. Jezus wpisuje się w ten nurt. „Proponuje niezwykle intensywne obrazy prezentujące ludzi i rzeczy, pulsujące życiem. Jego opowiadania stanowią prawdziwe arcydzieła zarówno ze względu na różnorodność tematyczną jak i prostotę kompozycji, przejrzystości i głębię przekazu” (U. Terrinoni). Cechuje je „brak jakichkolwiek oznak pedanterii, subtelność, prostota, wrażliwość, sugestywność, bogactwo obrazów i przenikliwość (…) zachwycają spontanicznością, niezrównana jest ich siła oddziaływania i walory artystyczne”  (U. Terrinoni). „Słowa i przypowieści Jezusa zdradzają głęboką miłość do rzeczywistości. Ujawniają staranną obserwację rzeczy i ludzi. A ponadto wszędzie są one pomysłowe i twórcze” (G. Lohfink).

Przypowieści stanowią około jednej trzeciej nauczania Jezusa. Ich punktem wyjścia jest codzienne życie. Rabbi z Nazaretu wykorzystuje przykłady z życia rybaków, pasterzy, rolników, a także z fauny i flory Palestyny. Używa obrazów, które wyrażają ruch, wzrost, dynamikę, poszukiwanie, rozwój i odnosi je do rzeczywistości duchowej. Królestwo niebieskie rozwija się, wzrasta, jak zasiew, ziarno gorczycy, zaczyn chleba. Jest jak drogocenny skarb albo perła, której należy szukać. Jest jak sieć, która mieści w sobie „ryby wszelkiego rodzaju” (Mt 13,47).

W przypowieściach Jezus obrazuje również postawy, czyny i zachowania człowieka, na przykład miłosierny czyn Samarytanina (Łk 10,25-37), wystawne życie człowieka zamożnego i brak troski o życie duchowe (Łk 12,16-21), roztropność króla, który rozeznaje swoje możliwości przed podjęciem walki (Łk 14,31-33), spryt nieuczciwego ekonoma (Łk 16,1-13), bezczynność robotników rolnych (Mt 20,1-16), aktywne albo nieuważne czuwanie panien (Mt 25,1-13), gnuśność sługi, który zakopał talent w ziemi (Mt 25,24-30).

Pomimo uwarunkowań kulturowych przypowieści pozostają aktualne i zrozumiałe dla ludzi wszystkich kultur i epok. W przypowieściach Jezus „nie głosi swych prawd ex cathedra, lecz je nam proponuje, ofiarowuje. Razem ze swym rozmówcą odbywa drogę wiodącą ku prawdzie. Podąża wraz z nim dopasowując  swój krok do jego możliwości, do możliwości każdego ze swych uczniów” (U. Terrinoni). To od nas zależy, czy podejmiemy tę drogę, czy znajdziemy w sobie odwagę, by spojrzeć we własną głębię, czy zdobędziemy się na refleksję, osąd życia i czy od wartościowania przejdziemy do czynu.

Pytania do refleksji:

  • Jakie znaczenie ma dla ciebie przypowieść?
  • Jakie problemy twojego życia rozjaśniają przypowieści Jezusa?
  • Która przypowieść Jezusa jest twoją ulubioną? Dlaczego?
  • Która przypowieść cię najbardziej drażni, irytuje? Jakich nieuzdrowionych problemów twojego życia i osobowości dotyka? Co mówi o tobie i twoich relacjach z Bogiem i bliźnimi?

Więcej w książce: „Rabbi z Nazaretu”, WAM 2022

Książkę (30% rabatu, dostawa gratis) możesz kupić tutaj:

Rabbi z Nazaretu | wydawnictwowam.pl

fot. Pixabay