W dniach 2-6 kwietnia 2025 odbył się doroczny, drugi zjazd eko-delegatów prowincjałów europejskich do spraw ekologii, tym razem w Norymberdze (Centrum UKAMA). Ścisłe grono uczestników liczyło czternaście osób. Całość spotkania koordynował Filipe Martins SJ społeczno-ekologiczny delegat Jezuickiej Konferencji Prowincjałów Europejskich (JCEP) we współpracy z gospodarzem miejsca – pracownikiem Centrum UKAMA Fabianem Moos SJ z Prowincji Niemieckiej, w asyście świeckiej współpracowniczki Judit Bartel (ekspertki od transformacji socjo-ekologicznej).
Wśród zaproszonych gości w zjeździe wzięli udział Prezydent JCEP Dalibor Renić SJ, wysłannik SJES Rome (Sekretariatu Sprawiedliwości Społecznej i Ekologii w Rzymie) Eric Velandria SJ, wyższy rangą świecki pracownik ekologiczny z Jezuickiego Europejskiego Centrum Społecznego (JESC’s Senior Ecology Officer) Béla Kuslits. Z czternastu eko-delegatów prowincjałów europejskich do Norymbergi przyjechało siedmiu (z prowincji BRI, ECE, EOF, EUM, HIB, HUN, POR), a dwóch wzięło udział online (z PME O. Jacek Poznański SJ, a z PMA niżej podpisany Maciej Tomaszewski SJ).
Zjazd odbył się w Cetrum UKAMA (Ukama – Zentrum für Sozial-Ökologische Transformation) czyli w Centrum Transformacji Społeczno-Ekologicznej Ukama – ośrodku założonym przez jezuitów w 2022 roku, który znajduje się w północnej części Norymbergi, w odremontowanym budynku dawnego domu zakonnego. Centrum służy jako think tank, ośrodek edukacyjny, miejsce sieciowania oraz przestrzeń duchowa i aktywistyczna. Jego celem jest wspieranie działań na rzecz sprawiedliwości społecznej i ekologicznej, zgodnie z uniwersalnymi preferencjami apostolskimi Towarzystwa Jezusowego. „Ukama” to słowo w języku Shona, oznaczające wzajemne powiązania między wszystkimi istotami i rzeczami, a także między pokoleniami. Jest to koncepcja afrykańskiej etyki sub-saharyjskiej, podkreślająca więzi i odpowiedzialność za siebie nawzajem oraz za przyszłe pokolenia. W Centrum UKAMA organizowane są takie wydarzenia, jak kongresy, wykłady i warsztaty, które poruszają tematy związane z klimatem, migracją i sprawiedliwością społeczną. Centrum pełni rolę duchowego wsparcia dla aktywistów i osób zaangażowanych społecznie, oferując przestrzeń do refleksji i modlitwy. W ramach działalności centrum, jezuici oferują pomoc uchodźcom, w tym schronienie i wsparcie prawne, działając na rzecz osób zagrożonych deportacją.
Zjazd miał określone cele: pobyć razem, pomodlić się wspólnie, poznać Centrum UKAMA i realia Prowincji Europy Środkowej (ECE), podzielić się osiągnięciami, trudnościami oraz dobrymi praktykami stosowanymi w prowincjach, rozeznać możliwe wspólne wizje i działania, odpowiedzieć na postawione przez Dalibora Renić’a SJ pytanie (Jakie są przejawy tęsknoty do Boga w sercach ludzi nam współczesnych na obszarze naszych działań?).
Trzy półtoragodzinne bloki zajęć pierwszego pełnego dnia zjazdu były poświęcone multimedialnemu przedstawieniu poszczególnych prowincji przez delegatów. Oprócz podania ogólnej charakterystyki prowincji należało wskazać wyłącznie nowe działania, zgodne z UAP4, jakie prowincja podejmuje od ostatniego zjazdu w Lyonie (IV.2024). Mieliśmy do dyspozycji po 10-12 minut na opowiedzenie o założeniach transformacji ekologicznej swojej prowincji i na pokazanie kilku nowych osiągnięć; po każdej prezentacji przewidziane było około pięciu minut na pytania i odpowiedzi.
Drugiego dnia zjazdu pierwszy blok rozpoczęliśmy krótką modlitwą, po której O. Dalibor Renić SJ wygłosił prelekcję dotyczącą udziału w apostolskim planowaniu Jezuickiej Konferencji Prowincjałów Europejskich. Prezydent JCEP przedstawił globalne uwarunkowania transformacji ekologicznej z perspektywy rzymskiej i przypomniał Słowa O. Generała (De Statu Societatis 2023) o tym, że wobec wymogów nauczania papieskiego i potrzeb świata Towarzystwo Jezusowe czyni ciągle za mało w kwestii wprowadzania UAP4, oraz że po zapoznaniu się z wynikami Ankiety dotyczącej wdrażania Uniwersalnej Czwartej Preferencji Apostolskiej (UAP4 Survey , październik 2024) O. Generał uznał, iż Towarzystwo jest hojne i oddane („generous and dedicated”). Z pewnością ważne było stwierdzenie O. Prezydenta, iż inne – i w pewnym sensie zrozumiałe – są oczekiwania Globalnego Południa wobec transformacji ekologicznej, a odmienne oczekiwania Globalnej Północy. Następnie, po przeznaczeniu dłuższego czasu na osobistą modlitwę nad pytaniem postawionym przez Prezydenta JCEP, wymieniliśmy się naszymi spostrzeżeniami.
Dwa ostatnie bloki drugiego dnia były wypełnione intensywnymi spotkaniami z zaproszonymi gośćmi. W pierwszym bloku popołudniowym spotkaliśmy się z aktywistami klimatycznymi: Vincentem Gewert’em (z ruchu Fridays for Future – Młodzieżowego Strajku Klimatycznego czyli międzynarodowego ruchu uczniów i studentów, którzy w czasie zajęć szkolnych protestują przeciw bierności polityków wobec globalnego ocieplenia i wywołanych przez człowieka zmian klimatu) oraz z Bettiną Schiebel, która reprezentowała ruch klimatyczny Last Generation (Ostatnie Pokolenie) – obydwoje opowiedzieli o swoim doświadczeniu w działaniach klimatycznych.
W ostatnim bloku tematycznym drugiego dnia przedstawione zostały dwie prelekcje (a właściwie wykłady) multimedialne. Najpierw doktor Michael Stöhr jako Szef Komitetu Programowego Ekologicznej Partii Demokratycznej (ÖDP) i jako fizyk-naukowiec, profesjonalnie wyjaśnił zjawisko zmiany klimatu stwierdzając, że samej tendencji nie da się zatrzymać. Naukowiec podkreślił jednak, że społeczność może się dostosowywać do zmian klimatu i że powinna zmniejszać zakres tych zmian. Oryginalną myślą, łączącą technikę, klimatologię, ekonomię i naukę społeczną Kościoła było uznanie odnawialnej energii za istotny element biernej obrony militarnej, której skuteczność została sprawdzona na Ukrainie.
Drugi wykład wygłosił doktor Stefan Einsiedel z Centrum Zagadnień Globalnych Wyższej Szkoły Filozofii w Monachium. Doktor Stefan Einsiedel bada, z perspektywy Nauki Społecznej Kościoła, etyczne aspekty globalnego wykorzystywania terenu, zwłaszcza w odniesieniu do bezpieczeństwa żywieniowego, ochrony klimatu i zachowania bioróżnorodności. Naukowiec przedstawił swoje doświadczenia współpracy z biskupami niemieckimi od roku 1989 i opisał pozytywną zmianę mentalności tego środowiska, a następnie wskazał cztery główne przeszkody na drodze procesu transformacji ekologicznej. Zauważył, że transformacja ekologiczna w Niemczech rozpoczyna się od stanu skonfliktowanych wizji sposobu użycia ograniczonych zasobów ziemi, przyjmowanych przez rozmaite podmioty (właścicieli ziemi, samorządy, landy, państwo, inne ważne ekonomicznie podmioty). Istotnym odkryciem jest ustalenie prawidłowości, zgodnie z którą błędne zasady regulujące sposobem użytkowania ziemi generują powstawanie struktur nieodnawialnych. Naukowiec wskazał (w harmonii z długą listą dokumentów nauki społecznej Kościoła) konieczność odejścia od zawężonego pojęcia skuteczności i na potrzebę kierowania się takimi kryteriami skuteczności, które mają na celu dobro wspólne. Przyjęcie takich kryteriów, a więc i właściwie ufundowanych zasad wykorzystywania terenów otwiera perspektywę z nowymi możliwościami.
Ostatniego dnia zjazdu Wysłannik SJES Rome Eric Velandria SJ omówił treściwe wyniki ankiety (Survey, październik 2024), na temat wdrażania UAP4 w całym Towarzystwie Jezusowym. Na szczególną uwagę zasługują słowa podsumowania, w których O. Wysłannik SJES podkreślił potrzebę stosowania zasady pomocniczości w praktykowaniu UAP4 (zasada ta jest fundamentalnym założeniem transformacji ekologicznej PMA).
Podczas ostatniego bloku tematycznego, poświęconego przyszłym działaniom – ustalono, że przyszłoroczny zjazd eko-delegatów odbędzie się w Casa Velha w Portugalii – w ośrodku, w którym od lat przeprowadzany jest projekt zgodny z kanonami duchowości ekologicznej. Stacjonarni uczestnicy zjazdu ostatniego dnia zwiedzili historycznie ważne miejsca w Norymberdze (przewodnikami byli Norbert i Nicola – współpracownicy naszych w Norymberdze), a następnie zjedli wegetariański obiad w centrum miasta.
Maciej Tomaszewski SJ
