Od momentu swojego powstania jezuici oddali się do dyspozycji Papieża, ofiarując swoją posługę na rzecz powszechnej misji Kościoła. Ta fundamentalna cecha, zakorzeniona w wizji św. Ignacego Loyoli, nie jest jedynie duchowym ideałem, lecz konkretnym zobowiązaniem. To tradycja gotowości i posłuszeństwa, która nieprzerwanie trwa od wieków i stanowi znak rozpoznawczy tożsamości jezuitów.

Towarzystwo Jezusowe zostało założone w 1540 roku, w czasie wielkiego kryzysu religijnego XVI wieku. Był to także okres przejściowy po serii renesansowych papieży, których działania częściej miały charakter polityczny i światowy (jak Aleksander VI, Juliusz II, Leon X), choć niektórzy z nich traktowali reformę Kościoła z należytą powagą (Paweł III, Juliusz III, Pius V).

Pomimo tej różnorodności, nie zawsze budującej, Ignacy Loyola i jego pierwsi towarzysze postanowili związać nowo powstający zakon szczególnym ślubem posłuszeństwa wobec Papieża.

Uznał on bowiem, że bardziej właściwe jest, aby Namiestnik Chrystusa „decydował o naszym przeznaczeniu i posyłał nas tam, gdzie uzna, że możemy przynieść najwięcej owoców”, ponieważ – jak zauważył Piotr Faber – „on najlepiej wie, co jest korzystne dla całego chrześcijaństwa”. Tak narodził się charakterystyczny dla jezuitów czwarty ślub – obok ubóstwa, czystości i posłuszeństwa – który wyróżnia ich spośród innych zgromadzeń zakonnych. Nie oznacza on, że jezuici są bardziej posłuszni Papieżowi niż inni katolicy, lecz że oddają się do jego dyspozycji, by podejmować misje, które im zleci.

Jedną z pierwszych takich misji, udzieloną przez Pawła III na prośbę króla Portugalii Jana III, była ewangelizacja Indii Wschodnich. Początkowo mieli ją podjąć Portugalczyk Simão Rodrigues i Hiszpan Nicolás de Bobadilla, ale ostatecznie wyruszył tam św. Franciszek Ksawery – jeszcze przed oficjalnym zatwierdzeniem zakonu. Historyk John O’Malley zauważa, że to właśnie św. Ignacy i pierwsi jezuici nadali nowy sens pojęciu „misja” – od „posłania” przez Papieża, do znaczenia „apostolskiej działalności wśród niechrześcijan” jako jego konsekwencji.

Papieże XVI wieku chętnie korzystali z gotowości jezuitów: Paweł III wielokrotnie wysyłał ich jako legatów papieskich (np. do Irlandii), kaznodziejów, nauczycieli (na uniwersytecie Sapienza), reformatorów i misjonarzy. Juliusz III powierzył im Kolegium Niemieckie, wysłał Diego Laíneza i Jerónima Nadala na rozmowy z protestantami, a także Laíneza i Mikołaja Salmerona jako teologów na Sobór Trydencki. Inni jezuici trafili do Korsyki, Piacenzy, Etiopii. Paweł IV posłał ich do Polski i Brukseli, Pius IV do Irlandii i Szkocji. Pius V powierzył jezuitom funkcję spowiedników w Bazylice św. Piotra (1569) i mianował jednego z nich nuncjuszem w Szkocji. Grzegorz XIII założył Kolegium Rzymskie (późniejszy Uniwersytet Gregoriański) i posłał jezuitów do Konstantynopola, Libanu, Szwecji, Szkocji i Skandynawii. Prawdopodobnie ostatnią osobistą misją papieską przed kasatą zakonu w 1773 roku było mianowanie o. M. de Azevedo przez Benedykta XIV w 1748 roku konsultantem Kongregacji Obrzędów – od tego czasu stanowisko to miało być zawsze zajmowane przez jezuitę.

Po przywróceniu zakonu w 1814 roku misje papieskie koncentrowały się raczej na instytucjach niż na pojedynczych osobach: Kolegium Urbanum (Rzym) – 1836, czasopismo Civiltà Cattolica – 1866, Seminarium Regionalne Leonianum (Anagni) – 1897, Papieski Instytut Biblijny (Rzym) – 1909, Kolegium w Manili (zwrócone Towarzystwu w 1910), Papieski Instytut Wschodni (Rzym) – 1922 oraz kolegia narodowe w Rzymie: rosyjskie (1929), maronickie (1931), brazylijskie (1934). Jezuici objęli też m.in. parafię św. Saby (1931), stałą funkcję penitencjarza w Bazylice św. Piotra (1931), a także kierownictwo Obserwatorium w Castel Gandolfo (1935).

Jednym z ostatnich zadań zleconych jezuitom była misja powierzona przez Pawła VI 31. Kongregacji Generalnej: zachęcił on Towarzystwo do skoncentrowania sił apostolskich na walce z ateizmem. Zadanie to zostało przyjęte zarówno przez samą Kongregację, jak i przez nowo wybranego generała zakonu – o. Pedra Arrupe.

Na przestrzeni całej historii papieże powierzali jezuitom konkretne misje. Czwarty ślub posłuszeństwa Papieżowi w zakresie misji – choć nie wyczerpuje całej ich gotowości do służby Stolicy Apostolskiej – pozostaje kluczowym elementem jezuickiego DNA: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Za: The Jesuits, at the service of the Pope
Wenceslao Soto Artuñedo, SJ
Archivum Romam Societatis Iesu (ARSI)