Po uroczystym prologu autor precyzuje formę swego przesłania – jest nią okólny list pasterski, skierowany „do siedmiu Kościołów, które są w Azji” (Ap 1,4). „Wchodzimy teraz do wnętrza wyimaginowanej katedry, gdzie zebrało się zgromadzenie liturgiczne. Lektor wstaje i czyta pozdrowienie na początku listu, jakim jest pismo Janowe” (G. Ravasi).
List jest skierowany do Kościołów: Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sardes, Filadelfii i Laodycei, „rozsianych we wspaniałych miastach, które niczym girlandy zdobiły obszar wybrzeża Morza Śródziemnego w dzisiejszej Turcji” (G. Ravasi). Autor w charakterystyczny dla apokaliptyki sposób posługuje się cyframi, wśród których na czoło wybija się cyfra siedem. Stanowi ona połączenie trójki i czwórki. W ówczesnej mentalności cyfra trzy była liczbą Boga: „Trzy sygnalizuje pierwiastek męski w rzeczach, a także przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Boga, który panuje nad czasem. (…) Liczba trzy oznacza pełność, całkowitość” (Y. Saoût). Z kolei liczba cztery „każe myśleć o stronach świata, a zatem o kosmosie; o wszechświecie, a zatem o powszechności” (Y. Saoût). Połączenie tych cyfr – siódemka oznacza pełnię, doskonałość. Siódemka i jej pochodne występują w Apokalipsie blisko sześćdziesiąt razy. Siedem Kościołów oznacza w tym przypadku powszechność Kościoła. Te wymienione z nazwy przez Jana stanowią reprezentację ogółu.
Jan zwraca się do Kościołów z życzeniami łaski (gr. charis) i pokoju (hebr. szalom). „Tradycyjne greckie powitanie brzmiało chairein (…) – było to słowo spokrewnione z wyrazem «łaska» (charis). Żydzi pozdrawiali się słowem «pokój». Żydowskie listy rozpoczynały się zwykle słowami «łaska i pokój» (C. Keener). Święty Paweł posługuje się takim pozdrowieniem w dziewięciu swoich listach. Łaska oznacza wszelki dar, ofiarowany z życzliwością. Natomiast pokój nie jest tylko synonimem braku wojny i konfliktów. Hebrajskie słowo szalom odpowiada tęsknocie serca za pełnią życia i znaczy: być zdrowym, całym, uporządkowanym, szczęśliwym. Pokój to pomyślność, szczęście, dobrobyt codziennego istnienia, harmonia, w jakiej znajduje się człowiek w stosunku do Boga, innych ludzi, całej natury i siebie samego.
Łaska i pokój są darami trójjedynego Boga; jest to więc pozdrowienie trynitarne: „Łaska wam i pokój od Tego, Który jest i Który był, i Który przychodzi, i od siedmiu Duchów, które są przed Jego tronem, i od Jezusa Chrystusa, Świadka Wiernego, Pierworodnego [wśród] umarłych i Władcy królów ziemi. Temu, który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów, i uczynił nas królestwem – kapłanami dla Boga i Ojca swojego” (Ap 1,4-6). Określenie Boga – „Który jest i Który był, i Który przychodzi” – nawiązuje do wieczności bóstwa w rozumieniu greckim („Zeus był, Zeus jest i Zeus będzie”). Podobne słowa można znaleźć w jednym z żydowskich hymnów: „On był i jest, i będzie na wieczność pełną chwały”. Zaś w Księdze Wyjścia Bóg określa się w taki sposób: „Jestem, który jestem” (Wj 3,14). Nie chodzi jednak o obecność statyczną, ale dynamiczną. Bóg jest Panem historii, a Jego odwieczna obecność jest zawsze nowa. „Ten, który jest – to Bóg, który żyje i działa oraz kieruje biegiem wydarzeń. (…) Bóg jest wiecznym «teraz». W stosunku do tego, co nowe pojawia się w czasie lub razem z czasem, jest On tym, który istnieje już wcześniej; w stosunku do tego zaś, co nadejdzie i przeminie, jest On tym, który podtrzymuje świat w egzystencji i interweniując w wydarzeniach okazuje się istniejącym zawsze” (F. Sieg). Analogiczne określenie stosuje autor Listu do Hebrajczyków w odniesieniu do Syna Bożego: „Jezus Chrystus – wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” (Hbr 13,8).
Łaska i pokój to także dary siedmiu Duchów. Nie chodzi tutaj o siedmiu archaniołów, o których wspomina Tobiasz (Tb 12,15), ale o pełnię darów Ducha Świętego. Prorok Izajasz przepowiadał, że na Mesjaszu spocznie „Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej” (Iz 11,2). Proroctwo Izajasza wypełniło się w Jezusie (Łk 4,14nn), Duch Święty napełnił także Kościół (Dz 2,1nn). Dzisiaj „On działa we wszystkich wspólnotach Kościoła i każda z nich cieszy się w różnej mierze Jego darami” (F. Sieg).
Trzecim ofiarodawcą łaski i pokoju jest Jezus Chrystus. Apokalipsa lubuje się w nadawaniu Mu różnorodnych tytułów. W tym miejscu pojawiają się trzy. Jezus jest „Świadkiem Wiernym”. „Świadkiem w zasadzie jest ta osoba, która posiada bezpośrednią źródłową wiadomość. Dlatego Jezus jest Bożym świadkiem. Jest On wyjątkową osobą, która posiada osobiste poznanie Boga” (W. Barclay). Zresztą sam to potwierdza, na przykład w rozmowie z Nikodemem: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, że to mówimy, co wiemy, i o tym świadczymy, cośmy widzieli” (J 3,11) albo przed Piłatem: „Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie” (J 18,37).
Jezus jest „pierworodnym [wśród] umarłych”. Grecki termin prototokos ma podwójne znaczenie. Jezus jest pierworodnym, pierwszym, który przeszedł mroki śmierci i grobu i zmartwychwstał (por. Kol 1,18). To z kolei zakłada, że „po Chrystusie zmartwychwstaną inni ludzie, to znaczy zmartwychwstanie Chrystusa jest modelem naszego zmartwychwstania” (M. Wojciechowski). Drugi termin oznacza „tego, który rozporządza mocą i dostojeństwem, który zajmuje pierwsze miejsce” (W. Barclay). W odniesieniu do Jezusa jest to pierwszeństwo przed wszelkim stworzeniem (por. Kol 1,15). Jezus jest Panem życia i śmierci, wszystkich żyjących i umarłych.
Jezus jest także „Władcą królów ziemi”. Grecki termin archon oznacza naczelnika, przełożonego, władcę. Określa on przede wszystkim Boga, który jest królem i posiada powszechną władzę; panuje nad Izraelem i nad wszystkimi władcami ziemskimi i narodami. Jezus zmartwychwstały jest również zwycięzcą, który posiada władzę nad wszelkim stworzeniem, jak o tym sam zaświadczył: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” (Mt 28,18). Podczas kuszenia na pustyni szatan obiecywał Mu władzę nad światem w zamian za pokłon (Mt 4,8nn). Jezus odrzucił jego utopijne obietnice. Zamiast kompromisu ze złem wybrał drogę cierpienia i krzyża; wybrał niezachwianą wierność Bogu Ojcu i miłość do człowieka. Dzięki temu zasiadł po prawicy Ojca i sprawuje władzę nad wszelkim stworzeniem.
fot. Stock
