Bóg działa w codzienności, jednak nie zawsze dostrzegamy Jego delikatną, cichą obecność. Pomocą w jej odkrywaniu mogą okazać się rytuały. Sprawiają one, że monotonia codzienności nabiera nowego sensu. Leonardo Boff wskazuje na trzy wymiary rytuału. Wymiar immanentny wiąże się z doświadczeniem zmysłowym; wymiar transcendentny zakłada doświadczenie duchowe, nadprzyrodzone; wymiar transparentny wymaga odczytania jego sensu, interpretacji.
Rytuały kształtują się już w najmłodszych latach życia. Dzieci mają ogromne wyczucie i potrzebę rytuałów, zarówno w sferze laickiej jak i religijnej. Wieczornym rytuałem dla dziecka jest wysłuchanie bajki i zaśnięcie z ulubioną maskotką, ale może nim stać się również wieczorna modlitwa w rodzinie.
Rodzice ucząc modlitwy mają świadomość, że ich treści przekraczają możliwości zrozumienia przez dzieci (wymiar transparentny). Jednak wiedzą, że dobrze wyczuwają atmosferę i ducha, jaki jej towarzyszy (wymiar immanentny). Rozumienie przychodzi najpierw poprzez klimat emocjonalny i duchowy, który towarzyszy modlitwie. Dlatego nie jest istotne, że dzieci nie rozumieją słów modlitwy. O wiele ważniejsze jest, że widzą modlących się rodziców i że modlitwie towarzyszy klimat ufności, poczucia bezpieczeństwa, miłości. Dobrze pamiętam modlitwę z mojego dzieciństwa. Modliliśmy się wspólnie z rodzicami wieczorem. Oprócz innych modlitw był codziennie dziesiątek różańca. Widok klęczących na modlitwie rodziców pozostał mi w pamięci do dzisiejszego dnia.
Potrzeba rytuałów w dzisiejszym świecie jest ogromna. Słowo staje się coraz bardziej zdewaluowane. Młodzi ludzie wychowani na obrazie poprzez telewizję i internet łatwiej poruszają się w obszarze audiowizualnym. Dlatego łatwiej dotrzeć im do Boga poprzez misterium rytuału. Przykładem jest Lednica. Każdego roku przyciąga tysiące młodych ludzi, którzy doświadczają Boga poprzez słowo, znaki i rytuały wprowadzające w tajemnice sakramentów i życia duchowego.
Rytuały w życiu duchowym są szczególnie przeżywane w fazach przejściowych: narodziny, pierwsze pełne świadome uczestnictwo w życiu religijnym, wejście w wiek dojrzały, zawarcie małżeństwa, pogrzeb. Te wszystkie ważne momenty życia mogą stać się szczególnym doświadczeniem tajemnicy Boga. Ponadto w ciągu całego roku jest wiele ważnych świąt, wydarzeń, rocznic, jubileuszy. Dla chrześcijan rytmem wyznaczającym czas rytuałów jest rok liturgiczny. Każdy okres liturgiczny: Adwent, okres Bożego Narodzenia, Wielki Post, okres Wielkanocy i czas zwykły w ciągu roku, posiada naznaczone głębią symboliki i misterium rytuały. Dla mnie najpiękniejszym z nich jest Wigilia Paschalna. Poszczególne obrzędy Liturgii, którym towarzyszy symbolika życia: światło, słowo, woda, chleb i wino (uczta) wprowadzają w najważniejsze wydarzenie w dziejach świata i ludzkości – tajemnicę zmartwychwstania Jezusa i nowego wiecznego życia.
Rytuały w codzienności stanowią oderwanie od gorączkowego pośpiechu i zabiegania, są przystankami, w czasie których można odetchnąć i połączyć się z Bogiem – źródłem życia. Stąd ważny jest ich wymiar duchowy. Mogą również dotyczyć wymiaru laickiego, profanum. Pierre Stutz mówi na przykład o bardzo prozaicznym rytuale codziennego wstawania. Jest ono dla niego symbolem codziennej walki i zmartwychwstania.
Wśród jezuitów polskich istnieje rytuał tak zwanych mattonów związany z karnawałem. Mattony są grą towarzyską, prawdopodobnie pochodzenia włoskiego w specjalnie do tego celu dostosowanych kartach. Gra wiąże się z różnymi nagrodami. Rytuał z zewnątrz może wydawać się banalny, ale dla jezuitów ma szczególne emocjonalne zabarwienie, gdyż wiąże się z tradycją i historią zakonu, sięgającą ojców białoruskich (koniec XVIII wieku).
Anselm Grün opisuje rytuał rozmówniczego kamienia, który może służyć zbliżeniu małżonków albo przyjaciół. Proponuje, by jeden raz w tygodniu małżonkowie rozmawiali o swoich (trudnych) relacjach. Osoba, która mówi, trzyma w ręku kamień. Druga słucha. Może mówić dopiero, gdy otrzyma od współrozmówcy kamień. Następnie przekazuje go partnerowi. W ten sposób można nauczyć się słuchać drugiego i odpowiadać na faktyczne pytania i problemy.
fot. Pixabay
