Instytut Pamięci Narodowej przyzwyczaił nas do wydobywania i ukazywania wydarzeń i osób z naszej historii, które komunistyczne rządy starały się wymazać z pamięci Polaków albo zniechęcić do nich. Liczba, jakość i zakres publikacji robi wrażenie.
Chciałbym zwrócić uwagę na wydaną przez IPN książkę pt. „Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976-1989)”, Warszawa 2019. Jest to praca zbiorową pod redakcją Rafała Łatki zrealizowana w ramach projektu badawczego „Władze komunistyczne wobec Kościołów i Związków wyznaniowych”.
Pamiątkowa tablica ufundowana przez Solidarność kaliską jako wotum wdzięczności jezuitom kaliskim oraz tablica poświęcona o. Stefanowi Dzierżkowi, ufundowana przez założone przez niego we współpracy ze świeckimi Stowarzyszenie Akcja Miłosierdzia. (foto: H. Droździel SJ)
Pierwsza część została poświęcona nastawieniu biskupów do przedstawicieli opozycji oraz ich stosunkowi do kapłanów wspierających czynnie opozycję.
W drugiej części zatytułowanej „Portrety zbiorowe” ks. Dominik Zamiatała przedstawia zagadnienie współpracy zakonników z opozycją w latach 1976-1989. Autor wymienia także nazwiska jezuitów: Czesława Białka, Huberta Czumę, Stefana Dzierżka, Stefana Miecznikowskiego, Tadeusza Pawlickiego, Bronisława Srokę, Adama Wiktora i Przemysława Nagórskiego. Padają też nazwy domów zakonnych, w których przedstawiciele opozycji występowali z konferencjami, spotykali się, bądź ukrywali.
W trzeciej części przedstawione są sylwetki „negatywnych księży”, jak ich nazywała wówczas komunistyczna władza. Dwa pierwsze artykuły poświęcone są jezuitom. Marek Kozłowski (historyk, PTH Oddział w Kaliszu) przedstawia sylwetkę ojca Stefana Dzierżka (ur. 23 września 1913 w Szymanowicach, zm. 3 sierpnia 2005 w Kaliszu), jako przyjaciela Solidarności kaliskiej. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań) prezentuje sylwetkę o Czesława Białka (ur. 18 lipca 1920 w Warszawie, zm. 9 marca 1984 w Poznaniu), jako duchownego niezłomnego.
Temat podjęty w książce jest ważny, obszerny i wieloaspektowy. Warto, aby jezuici zapoznali się z opracowaniami dotyczącymi współbraci. Wielu doskonale pamięta tamte czasy i osoby. Wydaje się, że opracowanie może być punktem wyjścia do dyskusji i uzupełnienia. Może warto podzielić się swoją wiedzą o faktach, z autorami opracowań.
Na zdjęciu głównym: Strona tytułowa książki oraz o. Stefan Dzierżek pod koniec życia w ogrodzie klasztornym w Kaliszu (zdjęcie ze zbiorów Klasztoru Jezuitów w Kaliszu).
