Obraz do medytacji: Wyobraź sobie ubogą kobietę wrzucającą do skarbony grosika.
Prośba o owoc medytacji: Proś o hojne serce otwarte na Boga i bliźnich. Módl się, byś był również hojny wobec siebie.
1. Biedne wdówki
Wątek wdów przewija się w Biblii wiele razy. Chociaż Prawo nakazywało troskę o wdowy, to jednak często zdarzały się przypadki nadużyć wobec nich. Wdowy miały skromne źródło dochodów. Musiały więc polegać na dobroci innych. Liczyły na wsparcie osób życzliwych i opiekę ze strony przywódców ludu. Tymczasem Jezus demaskuje zachowanie uczonych w Piśmie, którzy nie tylko nie troszczyli się o wdowy, ale jeszcze wykorzystywali je powołując się na swoją pozycję społeczną i religijną. Bezpośrednio przed fragmentem Ewangelii o ubogiej wdowie czytamy słowa odnoszące się do takiej właśnie postawy uczonych w Piśmie: „Strzeżcie się uczonych w Piśmie. Z upodobaniem chodzą oni w powłóczystych szatach, lubią pozdrowienia na rynku, pierwsze krzesła w synagogach i zaszczytne miejsca na ucztach. Objadają domy wdów i dla pozoru odprawiają długie modlitwy. Ci tym surowszy dostaną wyrok” (Mk 12, 38-40).
W starożytności uczeni w Piśmie mogli pełnić funkcję powierników majątków, którymi dysponowały niektóre bogate wdowy. Jako zapłatę za swoje powiernictwo mogli mieć udział w dobrach posiadanych przez wdowy. Niektórzy uczeni w Piśmie skrupulatnie to wykorzystywali. Można powiedzieć, że swoje niecne zamiary pełnili wykorzystując pobożność i długie modlitwy, które stanowiły maskę pomagającą zagarnąć jak najwięcej dóbr materialnych. Jezus surowo osądza ich chciwość i hipokryzję. Nie może się zgodzić na wykorzystywanie przez nich autorytetu jako głosicieli woli Bożej do zdobycia korzyści materialnych. Tym gorzej, gdy dokonuje się to pod płaszczykiem fałszywej pobożności. „Nauczyciele Pisma albo uzyskują od łatwowiernych i dobrze usytuowanych wdów duże sumy, w zamian modląc się za te kobiety, albo wykorzystują swój wpływ na nie, by wzmocnić finansowo reprezentowaną przez siebie instytucję religijną, albo są ich opiekunami prawnymi i zarządzając majątkiem wdów, dokonują nadużyć. W pierwszym przypadku modlitwy nauczycieli Pisma byłyby poważne, w dwóch następnych chodziłoby jedynie o pozorną pobożność służącą wzbudzeniu zaufania, a następnie wykorzystaniu go” (E. Adamiak)
Pierwotny Kościół otaczał opieką wdowy i włączał je we wspólnotę. Święty Paweł w Liście do Tymoteusza pisze o trzech rodzajach wdów: mających rodzinę, pozbawionych opieki i spełniających funkcje w gminie chrześcijańskiej. Zaleca, by mieć we czci wdowy i zwraca jednocześnie uwagę, że nie wszystkie zachowują się zgodnie ze swoim stanem: „Miej we czci te wdowy, które są rzeczywiście wdowami. Jeśli jakaś wdowa ma dzieci albo wnuki, niechże się one uczą najpierw pieczołowitości względem własnej rodziny i odpłacania się rodzicom wdzięcznością! Jest to bowiem rzeczą miłą w oczach Bożych. Ta zaś, która rzeczywiście jest wdową, jako osamotniona złożyła nadzieję w Bogu i trwa w zanoszeniu próśb i modlitw we dnie i w nocy. Lecz ta, która żyje rozpustnie, [za życia] umarła. I to nakazuj, ażeby były nienaganne. A jeśli kto nie dba o swoich, a zwłaszcza o domowników, wyparł się wiary i gorszy jest od niewierzącego” (1 Tm 5, 3-8).
Jak wyglądają twoje kontakty z wdowami i sierotami? Jak troszczysz się o domowników? Czy nie wykorzystujesz swojej pozycji społecznej i religijnej do własnych celów? Jak radzisz sobie z przejawami fałszywej pobożności? W jaki sposób unikasz chciwości i hipokryzji?
2. Dwa pieniążki
Ewangeliczna wdowa na pewno nie należała do osób bogatych. Nie wiadomo, czy jest to wynik „objedzenia” jej przez uczonych w Piśmie, czy też po prostu od śmierci męża z trudem zdobywa pieniądze na swoje utrzymanie. Niemniej jednak czuje się w obowiązku uiścić ofiarę na dziedzińcu świątynnym.
Jezus siada w pobliżu miejsca, gdzie składano ofiary. Był to dziedziniec, do którego mieli dostęp wszyscy. „Wokół całego muru było rozmieszczonych trzynaście pojemników w formie odwróconego lejka (zwężone u góry, szerokie dołem ze względu na szubrawców…), nazywanych też „trąbami”. Wydaje się, że ich liczba: trzynaście, nawiązywała do różnego przeznaczenia ofiar” (A. Pronzato). Zwykle ofiarodawcy deklarowali wysokość składanych ofiar i ich przeznaczenie. Kapłani natomiast kontrolowali wartość wrzucanych monet ogłaszając wielkość ofiary i intencje. Trzynasta skarbona służyła do składania ofiar spontanicznych i bez intencji. Dawało to możliwość do składania wysokich ofiar na pokaz, aby podkreślić swoją hojność i ofiarność. Panująca wówczas logika była bardzo prosta i wyraźna: im większa ofiara, tym większe błogosławieństwo. Jezus jednak swoją uwagę kieruje nie na „największe” ofiary ludzi bogatych, lecz na „najmniejszą” ofiarę ubogiej wdowy.
Kobieta wrzuca dwa najmniejsze będące w obiegu monety. Ewangelista Marek podaje, że wdowa wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz. Te dwa pieniążki to żydowskie leptany, które św. Marek przelicza na monetę – kwadrans, czyli jedna czwarta rzymskiego asa. Suma wrzucona przez wdowę była więc bardzo mała. Ewangelista zwraca uwagę, że kobieta wrzuciła do skarbony dwa pieniążki. Jest to znacząca uwaga. Mogła bowiem zachować jeden pieniążek dla siebie, by stanowił zadatek na jej utrzymanie przynajmniej na kilka dni. Jej deklaracja wypowiedziana jest zapewne bardzo cicho, bo wysokość deklarowanej kwoty nie jest imponująca w porównaniu z innymi. Nie słychać też wyraźnego dźwięku monet wpadających na dno „trąby”.
Nie ma kalkulacji w zachowaniu wdowy. Nie ma przeliczania, co bardziej się opłaca. W głowie kobiety mieści się myśl o konieczności wspomożenia świątyni, która jest wspólnym dobrem narodu. Nie podejrzewa nawet, że jej ofiara może być wykorzystana do innych celów. Jest nieświadoma możliwości marnowania darowizn przez przełożonych świątyni, używania ich dla własnych potrzeb.
Jezus wielokrotnie uczył, że pomoc człowiekowi jest ważniejsza niż formalne zachowanie prawa. To system ma służyć człowiekowi, a nie człowiek systemowi, szabat jest dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu, prawo ma wspierać najbiedniejszych, a nie najbogatszych. Podobnie i tutaj, ograbianie tych, których należy chronić domaga się surowego wyroku. Pasterze, którzy pasą siebie, a nie owce im powierzone stają się złodziejami.
Jak wygląda twoja ofiarność? Czy nie jesteś człowiekiem, który kalkuluje zawsze na swoją korzyść, nawet kosztem krzywdy innych? Czy nie wykorzystujesz powierzonych ci pieniędzy niezgodnie z ich przeznaczeniem? Czy nie marnujesz pieniędzy na zbędne wydatki?
3. Nielogiczna arytmetyka
Zachowanie ubogiej wdowy tak bardzo podoba się Jezusowi, że stawia ją za przykład swoim uczniom. Jezus uznaje, że niektóre ofiary były imponujące, ale nie przewyższają grosza wrzuconego przez wdowę. Jest to bowiem wszystko, co miała na utrzymanie, cały majątek. Uboga wdowa nieśmiało i prawie ze wstydem deklarowała wysokość ofiary stojącemu przy skarbonie kapłanowi. Teraz Jezus, jak kapłan świątynny ogłasza wszystkim, że ofiara kobiety nie ma sobie równiej. Nie musi się wstydzić swojego ubóstwa, gdyż sam Bóg bierze ją w obronę.
Postawa wdowy wskazuje na bezgraniczne zaufanie Bogu. Bierze ona dosłownie Jego słowa. Wie, że Bóg jest wierny danej obietnicy. Wiara w dobroć Boga jest jej atutem. Nie pozwala jej kombinować. Prowadzi do tego, że nie myśli z lękiem o jutrze. „Jedynie wiara potrafi odegnać lęk przed brakiem, a i to nie bez bólu! „Wasz Ojciec niebieski — mówi Jezus — wie, czego potrzebujecie. Zatem tak się módlcie: chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”. Chętnie dodalibyśmy: „i jutro”. Czy jutro będę miał jeszcze pracę? Wystarczającą emeryturę? Co się nam może przydarzyć: wypadek, ciężka choroba? Takie myśli nie są dobrą glebą, nie wzrośnie na niej hojność” (A. Sève).
Jezus wzywa do siebie uczniów. Chce ich uwrażliwić na piękno ukryte w ludziach mało znaczących. Do takich bowiem należy królestwo Boże. Wielcy przed Bogiem są ci, którzy nie mają znaczenia u ludzi. Postawa wdowy jest dla uczniów przykładem Bożej arytmetyki. Bóg nie patrzy na sumy, ale na serce. Nie ocenia powierzchownie, ale przenika tajniki serca i wydobywa z niego ukryte piękno.
Wdowa jest jeszcze wzorcem w innym aspekcie. Sytuacja opowiedziana przez św. Marka kończy publiczną działalność Jezusa. Uboga wdowa jest ostatnią postacią, którą Ewangelia stawia nam przed oczyma przed Męką. Poświęcenie kobiety, całkowite oddanie się Bogu bez kalkulacji stanowią wprowadzenie w ofiarę Jezusa na krzyżu. Jezus podziwia kobietę, gdyż sam idzie tą samą drogą bezgranicznego zaufania Ojcu. „Wskazując na czyn wdowy, Jezus może zapowiadać swój własny los w najbliższej przyszłości: i On zostanie sam, i On odda wszystko, co ma, całe swoje życie Bogu” (E. Adamiak).
Czy nie lękasz się zbytnio o jutro? Czy umiesz szukać piękna człowieka w głębi jego serca, poza powierzchownymi ocenami? Czy jesteś gotów na poświęcenie wszystkiego Bogu?
Modlitwa końcowa: Módl się słowami św. Ignacego: „Zabierz Panie, i przyjmij całą moją wolność, pamięć moją, mój rozum i całą moją wolę, wszystko, co mam i co posiadam. Ty mi to Panie dałeś, Tobie to zwracam. Wszystko jest Twoje. Rozporządzaj tym według Twojej woli. Daj mi tylko miłość Twoją i łaskę, a to mi wystarczy”.
