Instytut Pamięci Narodowej wydał wspomnienia o. Edwarda Bulandy SJ opatrzone słowem wstępnym o. Tomasza Ortmanna SJ – przełożonego Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego. Warto po tę pozycję sięgnąć. O naszym ojcu, którego wielu jezuitów dobrze pamięta, tak pisze dla „jezuici.pl” dr Bartłomiej Noszczak, który opracował książkę, napisał do niej przedmowę i opatrzył szczegółowymi przypisami:

Ojciec Edward Bulanda (1902–1992) – jezuita, uczony, prowincjał Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej, profesor „Bobolanum”, rekolekcjonista, więzień okresu stalinowskiego. We wspomnieniach z lat 1939–1954 ze swadą i kronikarskim zacięciem przedstawia on nieznane, a często wręcz sensacyjne fakty związane z życiem i działalnością jezuitów w najtrudniejszym okresie dla Kościoła w Polsce.

Zakonnik poznaje najpierw gorzki smak niemieckiej okupacji. (Po wielu perypetiach szczęśliwie doczeka końca wojny i nie podzieli tragicznego losu wielu spośród jego współbraci, którzy jako ludzie Kościoła i przedstawiciele polskiej inteligencji stają się ofiarami niemieckiego terroru). Wydaje się, że po TEJ wojnie może być już tylko lepiej. Lecz okupację brunatną zastępuje w Polsce okupacja czerwona, która równie bezwzględnie zwalcza domniemanych lub rzeczywistych wrogów sytemu. Do tej kategorii zostają także włączeni jezuici, co oznacza dla nich nowy etap represji. W 1950 r. zamykają się za o. Edwardem drzwi okrytego złą sławą aresztu tajnej policji przy ul. Koszykowej, a później więzienia na Mokotowie. Jezuita prowadzi Czytelnika po tych mrocznych miejscach, obnażając mechanizmy niszczenia i niewolenia jednostki przez wyznawców boga ubranego w mundur generalissimusa.

Wspomnienia jezuity nie koncentrują się jednak wyłącznie na ciemnej stronie życia w Polsce pod rządami totalitarnych reżimów. Opisują m.in. rozwój naukowy jezuity, który zaraz po wojnie, gdy stalinizm nie pokazuje jeszcze w pełni zbrodniczego oblicza, wyjeżdża na staż badawczy do Europy Zachodniej. Ojciec Edward odczuwa wtedy powiew wolności. Uczestniczy m.in. w kongregacji generalnej, która wybiera generała jezuitów i spotyka się z papieżem Piusem XII, który wypowiada prorocze słowa o przyszłości Kościoła w Polsce.

Wspomnienia jezuity są kopalnią wiedzy o historii Towarzystwa Jezusowego. Kreślą interesujące sylwetki wielu spośród współbraci o. Edwarda. Opowiadają także – z pierwszej ręki! – o kulisach życia zakonnego.

Życzliwość i szacunek do bliźniego, inteligencja, poczucie humoru, pokora i skromność – to tylko niektóre cechy o. Edwarda. Ale w jego życiu jest coś ważniejszego – to uderzające niemal z każdej strony książki bezwarunkowe i bezgraniczne zaufanie i zawierzenie życia Bogu, bez względu na okoliczności. Z tej perspektywy Wspomnienia jezuity są świadectwem, które ma charakter ponadczasowy. Lektura tej książki daje wyjątkową możliwość poznania nieprzeciętnego człowieka i „poprzebywania” z nim. Warto z niej skorzystać.

Bartłomiej Noszczak

Edward Bulanda SJ, Wspomnienia jezuity (1939-1954), IPN, Warszawa 2017.

Foto: flickr.com/Rudi Langer