Franciszek Ksawery: pomiędzy uniwersalizmem a konkretem

Cykl wykładów pod tytułem „Pomiędzy uniwersalizmem a konkretem: ewangelizator Franciszek Ksawery” (2 grudnia 2019) zorganizowali jezuici włoscy posługujący w kościele Il Gesù (Najświętszego Imienia Jezus), we współpracy z Uniwersytetem Gregoriańskim w Rzymie, w ramach cyklu spotkań pod hasłem: „Sztuka świętości i świętość w sztuce. Laboratorium formacyjne, artystyczne i teologiczne”.

Wykorzystano fakt, że na krótko przed wigilią Wspomnienia zostały ukończone prace konserwatorskie obejmujące ołtarz św. Franciszka Ksawerego w Il Gesù.

Pierwszy wykład wygłosiła p. Emanuela Settimi. Dotyczył on obrazu z tego ołtarza, zatytułowanego śmierć św. Franciszka Ksawerego” (1678) autorstwa Carlo Maratty (1625-1713). Upraszczając można powiedzieć, że malarz koncentruje się w swoim dziele nie tyle na śmierci (i pozornym niepowodzeniu świętego jezuity), co na jego narodzeniu się dla Nieba, na jego tryumfie. Przedstawia zaczątek chwały, której pełnię możemy sobie dopiero wyobrazić.

Temat „Duchowość misjonarska św. Franciszka Ksawerego. Inspiracja dla misji dzisiaj” omówił o. Nuno da Silva Goncalves SJ, rektor Uniwersytetu Gregoriańskiego. Przedstawiwszy rzeczowo metody duszpasterskie, sposób myślenia, zdolności analityczne i organizacyjne ojca Ksawerego, wskazał na to co do dziś nie straciło znaczenia i może być inspiracją dla ewangelizatora: poczucie, że jest się narzędziem w ręku Boga, uważność na działanie Ducha Św. w wydarzeniach, przez które komunikuje się nam Wolę Bożą, pragnienie magis, uważność na miejscową kulturę i język, szacunek do tych, którzy nie znają Chrystusa, wyzbycie się leku przed własną słabością i ograniczonością, jeśli Pan nas posyła.

Intrygujące zagadnienie: „Ciało przemienione: ‘dzieło sztuki’ Ducha Świętego. Non coerceri a maximo, contineri tamen a minimo, divinum” zaprezentował o. Massimo Marelli SJ (na zdjęciu powyżej, w tle ołtarz św. Franciszka Ksawerego i obraz Maratta). Posługując się bardziej metodą kontemplacji, wskazywał na przykłady działania Dycha Św. w życiu biblijnych postaci i Ksawerego zwracając uwagę na motyw ręki Ksawerego (z obrazu i prawdziwej ręki w relikwiarzu pod obrazem). Duch Św. według niego czyni z czegoś co jest małe, słabe, martwe, coś co ma znaczenie i zasięg uniwersalny.

Całość rozpoczął i zakończył utwór organowy w wykonaniu Donato Limone. Mało, kto i bardzo rzadko ma możność usłyszenia organów kościoła Il Gesu w pełnym brzmieniu (full power). Muzyka organowa wspaniale dopełniła klimat i nastroje obecnych, wśród których można było zauważyć wielu wybitnych znawców sztuki (m.in. Claudio Strinati).

W dniu jutrzejszym (3 grudnia) przypada wspomnienia św, Franciszka. W kościele Il Gesù dzisiejsze przygotowania zwieńczy uroczysta Msza św. o 19.00. Podobnie jak w Goa (Indie), gdzie spoczywa jego ciało, w Japonii i tylu innych miejscach i sercach rozsianych po całym świecie.

N.B. W Hiszpanii pobożność oparta o przykład św. Ksawerego wyraża się poprzez pielgrzymki tzw. „ksaweriady” (nazwa pochodzi od rodzinnego zamku Xavier w kraju Basków) i zwyczaj odprawiania tzw. „nowenny łaski” – nowenny do Świętego w dniach 4-12.XII, o 16.15. Zwyczaj ten zapoczątkował o. Marcello Mastrelli SJ uzdrowiony za wstawiennictwem św. Franciszka Ksawerego (zginął potem za wiarę w Japonii w 1637 r.) Św. Teresa od Dzieciątka Jezus polecała jej odmawianie „ponieważ twierdziła, że dzięki tej nowennie można otrzymać wszystko, czego się pragnie”. Mówimy tu o formie szczerej modlitwy, opartej o prawdę o obcowaniu świętych, a nie o jakichś magicznych praktykach. W Polsce, w obecnych i dawnych jezuickich kościołach znajdują się (lub znajdowały) ołtarze i obrazy św. Franciszek Ksawerego. Jest on szczególnie czczony w jezuickim kościele w Piotrkowie Trybunalskim.

Można go na obrazach po atrybutach, którymi są: sukna jezuicka na która przyobleczona jest komża i stuła (czasem z widocznymi w pobliżu muszlami). Niekiedy otoczony jest gronem tubylców. Jego atrybutami są także: gorejące serce, krab, krzyż, laska pielgrzyma.