Generał jezuitów o. Arturo Sosa SJ spotkał się w połowie grudnia z dziennikarzami, by podzielić się swoimi odczuciami i refleksjami na temat tego, czego doświadczył w mijającym roku 2022. Poniżej przedstawiamy w punktach jego wypowiedź. 

1) W samym środku tej zmiany epoki historycznej, której konsekwencje ledwie możemy dostrzec, świat wyłaniający się z traumy pandemii COVID-19 jawi się jako bardziej nierówny niż kiedykolwiek, posiadający struktury społeczne, które tylko zwiększają niesprawiedliwość. Doświadczamy również poważnych przemian geopolitycznych, podczas gdy środowisko naturalne ulega dalszemu pogorszeniu, ponieważ nie podejmuje się kluczowych decyzji lub są one stale odkładane.

Musimy zatem szczerze zadać sobie pytanie, czy ludzkość nie straciła okazji do wprowadzenia zmian strukturalnych, które są niezbędne do zamknięcia wyłomów spowodowanych niesprawiedliwością powodującą ubóstwo, która staje się aż nazbyt widoczna w przepływach milionów migrantów poszukujących lepszych warunków życia, w rosnących formach przemocy i w coraz większym niszczeniu środowiska.

2) Kiedy najmniej się tego spodziewaliśmy, wybuchła wojna między Ukrainą a Rosją, która bezpośrednio dotknęła sąsiednie kraje: Białoruś, Polskę, Mołdawię, Rumunię i resztę Europy. Nasi bracia jezuici na miejscu aktywnie wspierają naród ukraiński, podtrzymując jego wiarę i pomagając tym, którzy szukają schronienia przed wojną, niezależnie od tego, skąd pochodzą. Całe Towarzystwo współpracuje w rozległym planie przyjmowania, towarzyszenia i wsparcia humanitarnego zarówno na terenie Ukrainy, jak i poza nią. Praca ta jest koordynowana przez Jesuit Refugee Service of Europe (Jezuicka Służba Uchodźcom) z siedzibą w Brukseli. Jestem głęboko wdzięczny wielu osobom, które pomogły nam przyczynić się do łagodzenia cierpienia tak wielu ludzi żyjących w warunkach niemal nie do zniesienia.

Inne wojny również przyciągnęły uwagę wspólnot i prowincji Towarzystwa Jezusowego, jak te w Sudanie Południowym, Demokratycznej Republice Konga, Republice Środkowoafrykańskiej, Syrii…

3) Jezuici i ich towarzysze w misji często znajdują się w niepewnej sytuacji z powodu alarmującego pogorszenia się demokracji i jawnego łamania praw człowieka, które na różne sposoby zagrażają narodom, z którymi dzielimy nasze życie i naszą posługę. Mógłbym przytoczyć różne przykłady z różnych kontynentów, ale ograniczę się do przypomnienia bezsensownego zabójstwa w czerwcu tego roku ojców jezuitów Javiera Camposa (79 l.) i Joaquína Mory (80 l.), wraz z przewodnikiem, który szukał schronienia w ich kościele w Sierra de la Tarahumara w Meksyku.

Zbrodnia ta zwróciła dramatyczną uwagę na niepohamowany wzrost przemocy w Meksyku. Zgony i zaginięcia osób w tym kraju liczone są w tysiącach.

4) Jesuit Refugee Service nadal pomnaża swoje wysiłki, aby odpowiedzieć na trudną sytuację migrantów w wielu częściach świata. Kryzys w Afganistanie w sierpniu 2021 roku, wraz z powrotem talibów do władzy, był szczególnie dramatycznym momentem, który wystawił na próbę zarówno mieszkańców, jak i tych, którzy pozostali z nimi, starając się ratować życie.

JRS coraz częściej stara się wychodzić poza pierwszą, natychmiastową reakcję i oferować różne formy wysokiej jakości edukacji dla tysięcy dzieci i młodzieży uchodźczej żyjących w obozach lub w innych trudnych warunkach.

5) XXXVI Kongregacja Generalna, obradująca w październiku 2016 r., wezwała całe Towarzystwo Jezusowe do zaangażowania się w tworzenie kultury ochrony dzieci, młodzieży i osób bezbronnych jako jednego z istotnych wymiarów sprawiedliwości społecznej. Zmiana kulturowa taka jak ta wymaga długich, dobrze zaplanowanych procesów, które są stale oceniane i które wymagają wiele nauki po drodze. Podjęto wielki wysiłek, aby cały organizm Towarzystwa Jezusowego doszedł do tego samego poziomu zrozumienia i odpowiedzi na poszczególne przypadki oraz jasnej polityki prewencyjnej. Jest to wyzwanie, ponieważ Towarzystwo jest zakorzenione w bardzo różnych kontekstach, z bardzo różnym postrzeganiem problemu i sposobami jego rozwiązania, Całość z 69 jednostek administracyjnych Towarzystwa (Prowincje i Regiony) aktywnie uczestniczyła w tym wysiłku, przy wsparciu Konferencji Regionalnych.

Dzisiaj mamy dokładną mapę stanu każdej z jednostek administracyjnych w zakresie uwagi i profilaktyki. Wiemy, czy stworzyły one programy mające na celu poprawę lub konsolidację wdrażania bezpiecznych środowisk w szkołach, uniwersytetach, ośrodkach społecznych, parafiach i innych dziełach apostolskich, za które jesteśmy odpowiedzialni. Protokoły ochrony dzieci są wszędzie dobrze opracowane. Jeśli chodzi o bezbronnych dorosłych, wiele pozostaje do zrobienia, zarówno z naszej strony, jak i ze strony Kościoła katolickiego i społeczeństwa obywatelskiego w ogóle.

Zgodnie z drogą, którą podążyła każda z jednostek administracyjnych, zostały ustanowione programy formacji jezuitów i wszystkich tych, którzy współuczestniczą w naszej misji, a także wdrożono mechanizmy dotyczące procesów oceny i towarzyszenia, które pozwolą nam wzrastać w nowej kulturze ochrony.

6) Powiedziałem, że jesteśmy zaangażowani w złożony proces ciągłego uczenia się w tej kwestii, co oczywiście ma szczególny wpływ na sferę komunikacji. Przypadek o. Marko Rupnika, który został upubliczniony w zeszłym tygodniu, jest dobrym przykładem tego, jak wiele musimy się jeszcze nauczyć, zwłaszcza o cierpieniu ludzi. Ten przypadek, podobnie jak inne, wywołuje w nas szok i smutek; zmusza nas do zrozumienia i wczucia się w cierpienie wszystkich osób, których to dotyczy w takiej czy innej formie. Stawia nas przed wyzwaniem uszanowania tego bólu, a jednocześnie skrupulatnego wszczęcia procedur wymaganych przez prawo cywilne lub kanoniczne. Staramy się o tym informować w sposób, który nie ukrywa faktów, a jednocześnie, oświeceni przez Ewangelię i inne ludzkie doświadczenia, próbujemy otworzyć drogi do uzdrowienia powstałych ran.

Przypadki takie jak ten o. Rupnika należą do wyłącznej kompetencji Dykasterii Nauki Wiary (DNW), która zwraca się do przełożonych zakonnych o przeprowadzenie zarówno dochodzenia wstępnego, jak i ewentualnego procesu administracyjno-karnego, przy czym ostateczna decyzja zawsze należy do DNW. W tym przypadku do DNW wpłynęła bezpośrednio skarga o przekroczeniu dopuszczalnych granic w relacjach o. Rupnika z dorosłymi osobami konsekrowanymi we wspólnocie Loyola w Słowenii, podczas gdy prowadził on działalność duszpasterską związaną z posługą sakramentalną. Wydarzenia te miały miejsce na początku lat 90. DNW poprosiła Towarzystwo Jezusowe o natychmiastowe przystąpienie do dochodzenia wstępnego. Po otrzymaniu informacji i zadania Towarzystwo podjęło środki ostrożności proporcjonalne do sprawy. Wstępne dochodzenie zostało przeprowadzone przez kompetentne osoby spoza Towarzystwa, a jego wyniki zostały przekazane do Dykasterii. Po zapoznaniu się z aktami przez Dykasterię i poinformowaniu, że otrzymane skargi są prawnie uzasadnione, staraliśmy się przejść z poziomu postępowania prawnego do zadania, jakim jest opieka nad wyrządzonym cierpieniem i próba uleczenia otwartych ran. Utrzymanie środków ograniczających posługę o. Rupnika stanowi jeden z elementów złożonego procesu, który – jak wiemy – wymaga czasu i dla którego nie ma z góry określonych formuł. Jest to część zdobywania doświadczenia, starając się jednocześnie nie popełnić błędów.

7) Jednym z doświadczeń, którym warto się przy tej okazji podzielić, jest powstanie i postępy Komisji ds. Roli Kobiet w Ciele Apostolskim Towarzystwa Jezusowego. Motywacją i punktem wyjścia dla tej Komisji była zarówno nasza świadomość samej skali udziału kobiet na wszystkich poziomach pracy wykonywanej w ramach odpowiedzialności Towarzystwa Jezusowego, jak i świadomość, że musimy ten udział pogłębić.

Celem Komisji jest ocena warunków, w jakich realizowany jest udział kobiet i zaproponowanie sposobów jego poprawy. W skład Komisji wchodzi sześć kobiet (po jednej z każdej konferencji regionalnej, w tym jedna siostra zakonna), jeden świecki i czterech jezuitów z różnych prowincji. Została utworzona w marcu 2021 r. i ma trzyletni program pracy.

Pierwszy etap poświęcony był lepszemu poznaniu się i poszukiwaniu kogoś, kto mógłby koordynować proces. Zdano sobie sprawę, że istnieje potrzeba wyjścia poza grono członków Komisji i przeprowadzenia studium, które zbadałoby różnorodność sytuacji, w których kobiety uczestniczą w pracach Towarzystwa. W tym celu otrzymały wsparcie Instytutu Kultury Filipińskiej na Uniwersytecie Ateneo w Manili, który opracował pilotażowe badanie z różnymi tematami i pytaniami.

Dopiero w październiku tego roku 2022 Komisja mogła spotkać się osobiście tutaj w Rzymie. Wcześniej wszystkie prace odbywały się online. Podczas tego październikowego spotkania potwierdzono znaczenie przeprowadzenia szerokiej ankiety. Dzięki obecności zespołu z Instytutu w Ateneo of Manila zaplanowano ambitne badanie ankietowe; zostanie ono przeprowadzone w 2023 roku, a po przestudiowaniu wyników, w 2024 roku zostaną przedstawione Towarzystwu Jezusowemu odpowiednie rekomendacje.

Proces ten daje mi wiele nadziei i z optymizmem oczekuję na rekomendacje, które zaproponuje ta Komisja w celu poprawy jakości uczestnictwa kobiet w życiu apostolskim Towarzystwa.

8) Rozpoczęły się już prace organizacyjne, aby młodzi ludzie związani z dziełami Towarzystwa mogli uczestniczyć w Światowych Dniach Młodzieży, które odbędą się w Lizbonie w sierpniu 2023 roku.

Podobnie jak przy poprzednich okazjach, wezmą oni udział w samych Światowych Dniach, ale będzie też realizowany wcześniejszy program, w ramach którego kilka tysięcy młodych ludzi zaangażuje się w doświadczenia wolontariackie we wspólnotach w kraju, w którym odbywają się Światowe Dni. Tym razem doświadczenia te będą miały miejsce w Portugalii i Hiszpanii.

Jest to kolejny znak, który umacnia moją nadzieję w możliwości naszej pomocy w przekształcaniu rzeczywistości i naszego wspólnego podążania ku bardziej sprawiedliwej i ludzkiej przyszłości.

9) Towarzystwo Jezusowe uczestniczy również aktywnie w procesie synodalnym przygotowującym do Synodu na temat synodalności, który odbędzie się podczas dwóch sesji zaplanowanych na październik 2023 i październik 2024.

Uczestniczymy na poziomie diecezjalnym, zarówno w konferencjach osób konsekrowanych, jak i w sieciach apostolskich. Współpracujemy również bezpośrednio z watykańskim Sekretariatem Synodu, uczestnicząc w komisjach ds. metodologii, duchowości i teologii. Szczególnym wkładem jest Program dla rozeznającego przywództwa, który w tym roku był oferowany w języku angielskim, hiszpańskim i włoskim w Rzymie i innych krajach.

10) Kiedy spotkaliśmy się razem w zeszłym roku, rozpoczął się już Rok Ignacjański 2021-2022, którego kulminacja nastąpiła w Loyoli 31 lipca tego roku. Muszę powiedzieć, że było to wspaniałe doświadczenie, które znacznie przekroczyło moje osobiste oczekiwania, jak również oczekiwania grupy koordynującej.

Pobudził on kreatywność prowincji i dzieł apostolskich, które zorganizowały niezliczone inicjatywy angażujące wiele osób, czasu i miejsc. Jego głównym owocem było odnowienie naszego pragnienia kontynuowania procesu nawrócenia, do którego wzywają nas Powszechne Preferencje Apostolskie 2019-2029. Znacie już te preferencje, które brzmią: wskazywać drogę do Boga, kroczyć z wykluczonymi; towarzyszyć młodzieży oraz przyczyniać się do troski o nasz Wspólny Dom.

Na początku tego spotkania mogliście zapoznać się z kilkoma innymi doświadczeniami, takimi jak doświadczenia „kuli armatniej” w życiu niektórych osób, sprawozdanie z konkursu wideo dla młodzieży oraz uruchomienie nowej aplikacji Ignatian Pilgrimage App.

Życie Towarzystwa Jezusowego jest o wiele bogatsze niż wynika to z tego, co przedstawiłem w tym wstępie. Magazyn Jezuici, który otrzymaliście, ilustruje inne wymiary tego życia i opisuje bezpośrednie kontakty, jakie mamy w tak wielu krajach. Maluje ono obraz o wielu kolorach. Wszystko to napełnia nasze serce radością i Nadzieją.

Bardzo dziękuję za uwagę i zainteresowanie.